Autyzm a interakcja. Sprawności interakcyjne dzieci 6-9 letnich z zaburzeniami autystycznymi Praca doktorska

Autyzm a interakcja. Sprawności interakcyjne dzieci 6-9 letnich z zaburzeniami autystycznymi

(brak)

Autystyczne zaburzenia rozwoju skupiają uwagę wielu specjalistów w dziedzinie medycyny, psychologii, pedagogiki i logopedii. Opisy tego zaburzenia, powtarzane w literaturze przedmiotu i utrwalone w przekonaniach społecznych, wskazują, że dzieci z autyzmem mają szczególne trudności w komunikowaniu się z otoczeniem i nawiązywaniu kontaktu z innymi osobami, nawet z najbliższego otoczenia.
Tematem niniejszej rozprawy jest stan sprawności interakcyjnych dzieci w wieku od 6 do 9 lat z zaburzeniami autystycznymi. Wybór przedziału wiekowego w doborze grupy badanych wynika z faktu, że do szóstego roku życia prawidłowo rozwijające się dziecko opanowuje system językowy i wchodzi w kolejne stadium rozwoju – rozwój myślenia pojęciowego (Piaget, 2006).
Badaniami objęto grupę 30 dzieci z autyzmem w wieku 6-9 lat. W obrębie grupy badanych dzieci dokonano podział na cztery subgrupy ze względu na umiejętność posługiwania się mową i ogólny poziom funkcjonowania, przez co możliwy stał się opis sprawności interakcyjnych w przypadku mówiących i niemówiących dzieci autystycznych.
Praca składa się z trzech części: teoretycznej, obejmującej dwa pierwsze rozdziały, metodologicznej, zamieszczonej w rozdziale trzecim oraz analitycznej, której poświęcone zostały kolejne cztery rozdziały. Rozdział pierwszy obejmuje zagadnienia teoretyczne dotyczące zaburzeń ze spektrum autyzmu. W oparciu o przegląd literatury przedstawiono w nim historię badań nad tym zaburzeniem neurorozwojowym, jego etiologię, symptomatologię, kryteria diagnostyczne oraz kryteria diagnozy różnicowej autyzmu i innych zaburzeń. Zaprezentowano również metody i kierunki oddziaływań terapeutycznych z podziałem na dyrektywne i niedyrektywne.
Rozdział drugi poświęcony jest teorii interakcji. Zdefiniowano w nim pojęcia: język, mowa, mówienie oraz omówiono istotę zachowania językowego w kontekście znaku. W rozdziale tym wyjaśniono również termin interakcja w świetle różnych koncepcji, m.in. teorii interakcjonizmu społecznego i socjolingwistyki.
Rozdział trzeci ma charakter metodologiczny. Wskazane są w nim teoretyczne podstawy badań, sformułowano problem badawczy i hipotezy badawcze, które zostały zweryfikowane poprzez wyniki analizy badań empirycznych. W rozdziale tym dokonano szczegółowego opisu grupy badanej. Tę część pracy kończą podrozdziały omawiające procedurę prowadzenia badań i metody analizy materiału empirycznego.
Główna, empiryczna część obejmuje rozdziały: czwarty, piąty i szósty, zawiera opis jakościowy i ilościowy stanu sprawności interakcyjnych: społecznej, sytuacyjnej i pragmatycznej badanych dzieci w obrębie wyodrębnionych podgrup: dzieci niemówiących i niskofunkcjonujących, dzieci niemówiących na średnim poziomie funkcjonowania, dzieci mówiących na średnim poziomie funkcjonowania oraz dzieci wysokofunkcjonujących, posługujących się mową.
Rozdział siódmy prezentuje model zachowań interakcyjnych w autyzmie. Ze względu na duże zróżnicowanie zaburzeń autystycznych wśród badanych dzieci wskazano dwa modele interakcji w autyzmie: w przypadku braku mowy i wykształconych umiejętności werbalnych. W rozdziale tym wskazano na sprawność interakcyjną jako kryterium oceny dzieci z zaburzeniami neurorozwojowymi. Zakończeniem empirycznej części pracy są zasady programowania terapii logopedycznej w przypadku zaburzeń autystycznych.
Badania wykazały, że dzieci z autyzmem mogą rozwijać sprawności interakcyjne, co powinno być wyznacznikiem podejmowanych działań terapeutycznych. Stan ich sprawności w kontaktach społecznych warunkowany jest w dużym stopniu zdolnością do mówienia – dzieci niemówiące przejawiają większe trudności w obrębie każdej z badanych sprawności. Poziom sprawności funkcjonalnych również koreluje ze stanem sprawności interakcyjnych. Zaobserwowano zależność, że im większe są zakłócenia w sferze społecznej dziecka, tym bardziej nasilone są jego zaburzenia poznawcze i emocjonalne.

Autistic developmental disorders attract the attention of many specialists in the fields of medicine, psychology, pedagogy and speech therapy. Descriptions of this disorder, repeated in the literature on the subject and fixed in social beliefs, indicate that children with autism have special difficulties in communicating with the environment and making contact with other people, even from the immediate environment.
The subject of this work is to show the state of interactive skills of children at the age of 6 to 9 with autistic disorders. Choice of age range in the selection of the test group results from the fact that by the age of six a properly developing child masters the language system and enters the next stage of development – the development of conceptual thinking (Piaget, 2006).
The work consists of three parts: theoretical, covering the first two chapters, methodological, contained in the third chapter, and analytical, to which the next four chapters are devoted. The first chapter contains theoretical issues regarding autism spectrum disorders. Based on the literature review, the history of research on this neurodevelopmental disorder, its etiology, symptomatology, diagnostic criteria and the criteria for the differential diagnosis of autism and other disorders are described here. Methods and directions of therapeutic interactions divided into directives and non-directive are also presented.
The second chapter is devoted to the theory of interaction. It defines the concepts of language, speech, speaking and discusses the essence of linguistic behavior in the context of a sign. This chapter also explains the term interaction in the light of various concepts, among others theory of social interactionism and sociolinguistics.
Chapter three is methodological in nature. It indicates assumptions according to which interactive skills were analyzed. Research problem is formulated here and research hypotheses that will be verified through the results of empirical research analysis. The chapter describes the study group. This part of the work ends with subchapters discussing the research procedure and methods of analysis of empirical material.
The main empirical part, i.e. chapters four, five and six, presents the state of interactive: social, situational and pragmatic skills of the examined children. The division of autistic children into: non-speaking and low-functioning children, who are not speaking at a medium level of functioning, speaking at a medium level of functioning and high-functioning, using speech is considered.
The seventh chapter is devoted to the model of interactive behavior in autism. Due to the large variety of autistic disorders among the examined children, two models of interaction in autism are indicated: in the absence of speech and with verbal skills retained. This chapter emphasizes the essence of interactive skills as a criterion for assessing children with neurodevelopmental disorders. The end of the empirical part of the work are the principles of programming speech therapy in the case of autistic disorders and methods for developing interactive skills for both autistic speaking and non-speaking children.
Research conducted for the needs of this doctoral dissertation shows that children with autism have the opportunity to shape communication competences, which should be a determinant of therapeutic actions taken. The state of interactive skills is largely conditioned by the ability to speak – non-speaking people have greater difficulties within each of the skills. The level of functional abilities also correlates with the state of interactive abilities. The relationship is observed that the greater the disturbances recorded in the child's social sphere, the more intensified his cognitive and emotional disorders.

autyzm, zaburzenia ze spektrum autyzmu, sprawności interakcyjne, interakcja, sprawność społeczna, sprawność sytuacyjna, sprawności pragmatyczne

autism, autistic spectrum disorders, interactive skills, interaction, social skills, situational skills, pragmatic skills